Budowa fabryki w środku pięknego lasu na obrzeżach miasta wywołałaby dziś z pewnością protesty ekologów, ale odlewnia żeliwa w Barlinku powstała na początku XX wieku.
Gdy kilka lat temu zakład kupił nowy właściciel i zwiększył produkcję, rozpoczął się prawdziwy dramat mieszkańców, szczególnie tych z położonego najbliżej osiedla „Górny Taras”.
- Całe lato nie można otworzyć okien, bo smród dostaje się do mieszkania każdą szczeliną. Dzieje się tak o różnych porach. W zależności od tego, kiedy wystawiane do wystudzenia są odlewy – mówi Beata Łukasik.
- Mamy bóle głowy, czujemy drapanie w gardle. Jest to bardzo dokuczliwe i nie możemy normalnie funkcjonować we własnych mieszkaniach – skarży się Ewa Lisiecka.
- Zaczęłam chorować, chodzi o chorobę płuc. Wywołuje ją wdychanie pyłów. Jestem pod stałą opieką pulmonologa. Nawet siedem razy w roku mam zapalenie górnych dróg oddechowych, oskrzeli. Zaczęłam się męczyć, nawet chodząc – mówi Lucyna Tomiałojć.
Próbując walczyć ze smrodem, mieszkańcy Barlinka przez lata dzwonili i pisali pisma do rozmaitych instytucji. Zewsząd słyszeli, że nic nie da się zrobić, bo odlewnia ma wszystkie niezbędne pozwolenia.
- W ubiegłym roku odkryliśmy, że jest grupa interwencyjna przy wojewódzkim inspektoracie ochrony środowiska, która pracuje 24 godziny na dobę i zajmuje się takimi sprawami, jak smród w Barlinku. Mieszkańcy zaczęli, więc to zgłaszać – mówi Bernarda Lewandowska, radna Barlinka.
Inspektorat
Wojewódzki inspektorat ochrony środowiska przyznaje, że na przestrzeni ostatnich dwóch lat wpłynęło do nich kilkaset skarg.
- Są uciążliwości odorowe. Teraz jest kwestia, czy w naszym porządku prawnym są powodem do tego, żeby można było na przykład wstrzymać działalność zakładu – mówi Karolina Kłobus z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie.
W ubiegłym roku pracownicy WIOŚ, uzbrojeni w analizator do pomiaru szkodliwych substancji, w końcu zbadali powietrze w okolicy odlewni. Na mieszkańców Barlinka padł blady strach.
- Jak otworzyłam załącznik, w którym były wyniki badań, byłam przerażona. Przekroczonych było 47 substancji m.in. epichlorohydryna, która jest bardzo silnie rakotwórcza. Przekroczona była 2000 razy – mówi Bernarda Lewandowska.
Normy przekroczone o kilka tysięcy procent
Z pomiarów jasno wynikało, że powietrze w okolicy odlewni jest silnie trujące. Analizator gazów wykazał przekroczenia norm blisko 50 szkodliwych substancji. Normy niezwykle szkodliwego benzenu oraz ksylenu przekroczono odpowiednio o kilkaset i kilka tysięcy procent.
Jednak ku zdumieniu mieszkańców Barlinka niedługo później Inspektorat Ochrony Środowiska zakwestionował wyniki własnych badań.
- Urządzenie zostało po razy pierwszy użyte w Barlinku i już wiemy, że źle wgrana była aplikacja w tym urządzeniu. I ten pomiar, te odczyty – nie są prawidłowe – stwierdza Karolina Kłobus.
Inspektorzy, w związku ze skargami mieszkańców Barlinka, używali jeszcze innych argumentów, by usprawiedliwić urzędniczą bezczynność.
- Dostałam odpowiedź, były to cztery kartki formatu A4, że przyczyną tego smrodu może być to, że rolnicy nawożą pola i to jest zapach tego nawozu. Było też zrzucanie winy na innych producentów – mamy tutaj producenta kartonów, ale tam nie ma żadnej chemii – mówi Lucyna Tomiałojć.
- Wskazuje się, że może oczyszczalnia ścieków emituje benzen i tak się zbywa mieszkańców. Ale ich badania były pod płotem odlewni – zaznacza pani Bernarda.
Studzenie
Mariusz Mikołajczyk, z wykształcenia inżynier, po zapoznaniu się z literaturą fachową i stosowaną w barlineckiej odlewni technologią, nie ma wątpliwości, skąd biorą się trujące gazy.
- Na nagraniach widać żeliwo wlewane do formy piaskowej. Później następuje studzenie. W czasie studzenia ciepło wnika w formę i wypala spoiwo, czyli żywice furanowe. I z tego w dużej mierze powstają trujące gazy, które emitowane są bez problemu w powietrze – mówi mężczyzna.
- Gdyby firma uszczelniła cały proces technologiczny, to problem by się skończył – zaznacza Bernarda Lewandowska.
Gdy byliśmy w Barlinku, wiatr sprzyjał mieszkańcom osiedla, kierując fetor w stronę położonych za fabryką lasów.
- Od dwóch lat mówimy, że jest tutaj problem w ich technologii wytwarzania i braku izolacji procesu. Żaden problem by to stwierdzić. Wystarczy chcieć – uważa Mariusz Mikołajczyk.
Dlaczego inspektorat nie przeprowadził nowego badania, skoro przekonuje, że poprzednie było wadliwe?
- Wyniki badań przekazuje nam spółka. W kwietniu 2022 roku rozpoczęliśmy kolejna kontrolę. To prawda, że bez pomiarów, ale pomiary były na podstawie tego, co otrzymywaliśmy. Nie pojechaliśmy sami i nie wykonaliśmy badań, bo nie było do tego przesłanek – stwierdza Karolina Kłobus.
- W tym roku dzwoniłam do nich, żeby przyjechali już kilkanaście razy. To oni powinni coś z tym zrobić, jeżeli są zgłoszenia. Co jakiś czas powinien być ktoś od nich z czujnikiem i powinien to zmierzyć – przekonuje Lucyna Tomiałojć.
- W momencie, kiedy rzeczywiście stwierdzimy, że jest konieczność przeprowadzenia naszych badań, bo badania przeprowadzone przez spółkę wzbudzą wątpliwość, to na pewno taką kontrolę z pomiarami zrobimy – deklaruje Kłobus.
Dlaczego inspektorzy od razu nie pojadą do Barlinka?
- Dlatego, że dotychczasowe działania nie dają nam przesłanek do tego. Musielibyśmy mieć dowód na to, że ewidentnie HaCon jest źródłem pogorszenia jakości powietrza – stwierdza Karolina Kłobus.
- Wygląda na to, że WIOŚ rozłożył parasol ochronny nad HaConem, a nie nad mieszkańcami, którzy cierpią z powodu działalności HaConu – uważa Bernarda Lewandowska.
Próbowaliśmy umówić się z władzami firmy odlewającej w Barlinku żeliwo. Prezes Ewa Dzierbunowicz twierdziła, że rozmowy z nami nie wyklucza, ale musi mieć upoważnienie niemieckiego właściciela do rozmowy z mediami. Wysłaliśmy pismo w tej sprawie, ale nie dostaliśmy żadnej odpowiedzi.
Uwaga! odór!
Mieszkańcy chronią się przez odorem, jak mogą. Gdy z odlewni znów bucha fetor, ostrzegają się na portalach społecznościowych, drukują też ulotki ostrzegające turystów.
Pan Sylwester z powodu smrodu wyprowadził się z miasta.
- Chciałem uciec, bo nie szło już wytrzymać. Kupiłem ziemię i teraz się buduję. Wydaje mi się, że będzie dobrze, chyba, że wiatr się zmieni – mówi Sylwester Wroński.
- Cały czas jest to emitowane, nie rozumiem, dlaczego nie można zamknąć fabryki. Nie może być tak, że nie będą ponosić żadnych kosztów i będą nas truć, a my mamy czekać nie wiadomo ile. Obok jest szkoła, przedszkole, boisko, gdzie dzieci po lekcjach grają w piłkę i biegają. Jestem przerażona, bo dzieci to wszystko wdychają. One są trute – kwituje pani Lucyna.